ਜਲੰਧਰ ਸੰਸਦੀ ਸੀਟ ਤੇ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਡੇਰਾਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ|  ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਕਤ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ 12000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਡੇਰੇ ਹਨ| ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ 9000 ਡੇਰੇ ਹਨ| ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 300 ਡੇਰੇ ਕਾਫੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਨ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਹਨ| ਇਨ੍ਹਾਂ  ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਡੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਬਿਆਸ, ਬੱਲਾਂ, ਦਿਵਿਆ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਸੰਸਥਾਨ ਨੂਰਮਹਿਲ, ਬਾਬਾ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਭਨਿਆਰਾ ਡੇਰਾ, ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਸਥਿਤ ਨਾਮਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਭੈਣੀ ਸਾਹਿਬ, ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਡੇਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ| ਅਜਿਹੇ ਹੋਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਗਤ ਹਨ, ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ| ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਹਨ| ਕੁਝ ਡੇਰੇ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਦੂਸਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਨ| ਪੰਜਾਬ  ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਡੇਰਾਵਾਦੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ| ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਡੇਰਾਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ| ਜਲੰਧਰ ਸੰਸਦੀ ਸੀਟ ਤੇ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਦਾ ਫੌਰੀ ਮੌਕਾ ਹੈ| ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਸਥਾਨਕ ਕਾਂਗਰਸੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਦਿਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸੀਟ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਅਪ੍ਰੈਲ ਜਾਂ ਮਈ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਹੈ|

ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਲੰਧਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨੇ ਬੀਤੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਵਾਰ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਦੌਰੇ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਰਿਆਂ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਹੀ ਸਨ| ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਦਿੱਗਜ ਆਗੂ ਵੀ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਡੇਰਿਆਂ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ|

ਜਲੰਧਰ ਪਾਰਲੀਮਾਨੀ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਰਵਿਦਾਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਜਿੱਤ ਜਾਂ ਹਾਰ ਲਈ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ| ਸੰਤ  ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੈਅੰਤੀ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਜਲੰਧਰ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲਗੱਡੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ| ਠੀਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਮਹਾਰਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਆਏ ਸਨ| ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰਵਿਦਾਸੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਡੇਰੇ ਬੱਲਾਂ ਵਿਖੇ ਮੁੜ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਸੀ| ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ, ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਵੀ. ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਅਤੇ ਡੇਰਿਆਂ ਤੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ| ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡੇਰੇ ਦੌਰਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਸੰਸਦੀ ਸੀਟ ਜਿੱਤਣਾ ਹੈ| ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਹਨ|

ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ &rsquoਤੇ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ| ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਪਨਾਹ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ| ਕਈ ਡੇਰੇਦਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ੈੱਡ ਪਲੱਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ| ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਹਨ|

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਕਈ ਵਾਰ ਬਿਆਸ ਸਥਿਤ ਰਾਧਾਸਵਾਮੀ ਡੇਰੇ ਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਧਾਸੁਆਮੀ ਮੁਖੀ ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਦੇ ਮੁਖੀ ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਸਬੰਧ ਹਨ| ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ  ਵੀ ਹੈ|

ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਬਿਆਸ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ| ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹਨ| ਡੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਖਾਸ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਦਾ ਹੈ | ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਦਰਾਂ ਉੱਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲਣ ਸਕਣ| ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਦਖਲ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ| ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 32 ਫੀਸਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ  ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ| ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹਨ| ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਵਿੱਚ  ਦਲਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਈ ਡੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਦਲਿਤ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ| ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ| ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਪੰਥਕ ਪਾਰਟੀ ਮੰਨ ਕੇ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਸੱਤਾ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ| ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਸਿਖ ਵਿਰੋਧੀ ਡੇਰਿਆਂ ਸੌਦਾ ਤੇ ਨੂਰਮਹਿਲੀਏ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਗਾ ਤਾਂ ਸਿਖ ਪੰਥ ਦੀ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਕਾਰਣ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਸਿਆਸੀ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ|

ਅੱਜ ਦੀ ਘੜੀ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਤੇ ਡੇਰੇ ਹੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਹਨ| ਵੋਟਾਂ ਪੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਆਸਤ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੇਰੇ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ| ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਆਸਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਬਿਆਂ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਚੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ| ਜੇਕਰ ਡੇਰੇ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ  ਹੈ| ਕੁਲ ਮਿਲਾਕੇ ਡੇਰੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਤਾ ਵਲੋਂ ਥਾਪੜਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਣ ਇਹ ਡੇਰੇ ਕਰਾਈਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ| ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੋਟ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਕੋਲ ਵੇਚਦੇ ਹਨ|

-ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੁਰੇਵਾਲ