ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜੱਜ ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੀਤੇ ਦਿਨ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ| ਉਹ 92 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ| ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਲਝੇ ਹੋਏ ਇਮਾਨਦਾਰ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਪੱਖੀ ਸੋਚ ਦੇ ਮਾਲਕ ਇਨਸਾਫ ਪਸੰਦ ਇਕ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਵਾਲੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਸਨ| ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਬਤੌਰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਦੇ ਰਹੇ | ਉਹ ਕਾਨੂੰਨ ਤੇ ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਨਿਰਪੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫੈਸਲੇ ਸੱਚ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਦਾਇਰੇ ਦੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਕੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ|

ਪੰਜਾਬ ਸੰਤਾਪ ਵਿਚ ਗਾਇਬ ਕੀਤੇ ਸਿਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਨਿਆਂ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫੈਸਲਾ ਸੀ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮਾਪਦੰਡ ਬਣਾਏ, ਜੋ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਅਣਥੱਕ ਜਨੂੰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਪਰ ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਲਈ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਕਾਨੂੰਨ ਕਦੇ ਵੀ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਇਹ ਉਹ ਮੁੱਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਲੋਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸੀ|

ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਂ ਜੱਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਸਾਹਨੀ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਪਰ ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਨਿਮਰ ਰਹੇ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਮੇਰਾ ਅਸਲੀ ਇਨਾਮ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੇ ਵੀ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ - ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਨਿਆਂ ਪੱਖਪਾਤ ਜਾਂ ਦੇਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ|

ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਜਨਵਰੀ 1932 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1955 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ. ਐਲ.ਐਲ.ਬੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ| 1958 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਲ. ਐਲ. ਬੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ| ਲਿੰਕਨਜ਼ ਇਨ ਲੰਡਨ ਤੋਂ ਬੈਰਿਸਟਰ-ਐਟ-ਲਾਅ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੰਬਰ 1959 ਵਿਚ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ| ਨਵੰਬਰ 1959 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ| ਉਹ 1960-1971 ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਅ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟ-ਟਾਈਮ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵੀ ਰਹੇ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1971 ਤੋਂ 1982 ਤੱਕ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸਥਾਈ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ| ਮਈ 1987 ਤੋਂ ਅਗਸਤ 1987 ਤੱਕ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਨਰਲ ਰਹੇ|

ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ| 1996 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, 2002 ਵਿੱਚ ਹੱਦਬੰਦੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 2012 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਹੜੱਪਣ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਇੱਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ| ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵੱਡੇ ਭਲੇ &rsquoਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਸੀ

ਜੇ ਪੰਥਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਕੋਲ ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਰਗੇ ਨੇਕ, ਸੂਝਵਾਨ, ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬੇਦਾਗ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ &lsquoਵਿਸ਼ਵ ਸਿੱਖ ਕੌਂਸਲ&rsquo ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਨਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਘੜਵੇਂ ਬਾਖੂਬੀ ਕੀਤਾ ਸੀ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿੱਖ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਕ ਦਮਦਾਰ ਅਦਾਰਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿਤੇ ਸਨ| ਪਰ ਅਫਸੋਸ! ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਉਪਰ ਕਾਬਿਜ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੀ ਅਕਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੇ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨ ਦਿੱਤਾ| ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹਿਮਤ ਸਨ| ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਕੁਝ ਅਕਾਲੀ ਮਹਾਂਰਥੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਤਨਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਬੇਹਤਰ ਸਮਝਿਆ| ਪੰਥ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦਾਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ &lsquoਵਿਸ਼ਵ ਸਿੱਖ ਕੌਂਸਲ&rsquo ਠੁੱਸ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ| ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਅਜਿਹੇ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ| ਮਾਨਵਤਾ ਅਤੇ ਸਿਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਜਸਟਿਸ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੈਸੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼  ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ|

ਹੁਣ ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਫਰਜ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਰ ਵੱਜੋ ਸਿੱਖ ਅਜਾਇਬਘਰ ਵਿਚ ਫੋਟੋ ਸਸੋਭਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਥ ਰਤਨ ਵਜੋਂ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਉਪਰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈਣ|

-ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੁਰੇਵਾਲ