ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਦਿਲੀ ਤੋਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਜਦੋਜਹਿਦ ਕਰਨੀ ਪਈ

*ਸੀਸ ਨੂੰ ਵੀਹ ਦਿਨ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲਿਆ
*ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ : ਗੁਰੂ ਕੇ ਬੇਟੇ ਰੰਘਰੇਟੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਰਾਸਤ

ਖਾਸ ਰਿਪੋਟ
ਬਲਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ

ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ 350 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਮੌਕੇ &rsquoਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਧਰਮ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖ ਦੀ ਯਾਦ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕਟੇ ਸੀਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਹੋਣ ਦਾ ਗੌਰਵ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸਨ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ &ldquoਰੰਘਰੇਟਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬੇਟੇ&rdquo ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਗਏ। ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ (ਕਵੀ ਸਰੂਪ ਦਾਸ ਭੱਲਾ, 1770),ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗ੍ਰੰਥ (ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ,1843)
ਭੱਟ ਵਾਹੀ ਭੂਰੇ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਸਾਫ਼ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਨੇ ਭਾਰੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਚੁੱਕਿਆ।ਉਹ ਦਿੱਲੀ &rarr ਕੁਰੁਕਸ਼ੇਤਰ &rarr ਕੀਰਤਪੁਰ &rarr ਆਨੰਦਪੁਰ ਰਾਹੀਂ ਲਿਆਏ।

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਸੀਸ ਅਤੇ ਧੜ ਦੀ ਸੇਵਾ

10 ਨਵੰਬਰ 1675 ਨੂੰ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ ਜੀ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਤਸੀਹੇ ਦੇਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਅਗਲੇ ਦਿਨ 11 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਧੂੜ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਅਤੇ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦਿਆਂ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਨੇ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਕਟਿਆ ਸੀਸ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਕੀਰਤਪੁਰ ਤੇ ਫਿਰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਕਈ ਵਾਰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਅਤੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।
ਉਹ ਸਮੇਂ ਸੜਕਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਗਰਮੀ&ndashਸਰਦੀ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੀਸ ਲੈਕੇ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਔਖੇ ਰਾਹਾਂ ਉਪਰ ਲੰਬੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨੀ ਪਈ।

⭐ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੀਸ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿਣ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਣ

ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਚੁੱਕਿਆ, ਤਦ ਤੁਰੰਤ ਸੁੱਕੀ ਮਿੱਟੀ ਲਪੇਟੀ, ਬਰੀਕ ਧੂੜ ਅਤੇ ਚੂਨਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ,ਫਿਰ ਕਪੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ, ਹਵਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਸੀ (ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੜਕਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਸਨ)।ਇਸ ਨੂੰ ਤਸਕਰਾਂ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਭਾਰਤ&ndashਪੰਜਾਬ&ndashਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁਤ ਸੁੱਕੀ, ਨਮੀ-ਖਿੱਚਣ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ desiccant (ਸੁਕਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪਦਾਰਥ) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ।ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੁੱਕੀ, ਬਰੀਕ, ਰੇਤਲੀ&ndashਚੂਨੇਦਾਰ ਮਿੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਮੀ ਤੁਰੰਤ ਖਿੱਚ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦਾ ਵਾਧਾ ਰੋਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਖੁਦ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਤਾਪਮਾਨ ਠੰਢਾ ਕਰਦੀ।ਘਾਵਾਂ ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ (ਸੁੱਕਾਉਣ ਲਈ)ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੈਦਿਕ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ &ldquoਟਸਕਾਰ ਭੂਮੀ&rdquo ਜਾਂ &ldquoਸੁੱਕੀ ਮਿਟੀ&rdquo ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਿਰ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੁਕਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਬੂ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ, ਸੜਨ ਦੀ ਗਤੀ 90% ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੰਬਾ ਸਫਰ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ।ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੀਸ 20-25 ਬਿਨਾਂ ਸੜਨ ਸਾਂਭਿਆ ਜਾ ਸਕਿਆ।

ਗੁਰੂ ਦੇ ਧੜ ਦਾ ਸਸਕਾਰ

ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨਿਨ ਸਿੱਖ ਲਖੀ ਸ਼ਾਹ ਵਣਜਾਰਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨਾਗਾਹ, ਹਰਿਦਾਸ, ਗੁਗਾ, ਬੱਗਾ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਧੜ ਚੋਰੀ-ਛਿਪੇ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲਗਾ ਕੇ ਧੜ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਪੂਰੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। 1783 ਵਿੱਚ ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਿੱਤ ਕੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬਗੰਜ ਸਾਹਿਬ ਬਣਾਇਆ।

ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਬਚਪਨ

ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਆਧੁਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ 2 ਸਤੰਬਰ 1661 ਨੂੰ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਜਨਮ-ਤਾਰੀਖ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10, ਬਹੁਤੀਆਂ ਰੀਤੀਆਂ, ਭੱਟ ਵਹੀਆਂ &mdash ਸਭ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।
ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਸਦਾ ਨੰਦ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਿੱਖ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵ ਨਾਰਾਇਣ ਦੀ ਧੀ ਲਾਜਵੰਤੀ ਨਾਲ ਭਾਈ ਸਦਾ ਨੰਦ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਕੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ। ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨੇ ਲਾਜਵੰਤੀ ਜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ-ਭਾਵਨਾ ਕਾਰਨ &ldquoਪ੍ਰੇਮੋ&rdquo ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬਕਾਲੇ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀ ਨਾਨਕੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਈ।

ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵਸੇਬਾ ਅਤੇ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਲਿਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ। 1688 ਵਿੱਚ ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਜੰਗ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ &ldquoਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਜਰਨੈਲ&rdquo ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਮਾਤਾ ਪ੍ਰੇਮੋ ਜੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ &rsquoਤੇ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਭਾਈ ਖ਼ਜਾਨ ਸਿੰਘ ਰਿਆੜ ਦੀ ਧੀ ਬੀਬੀ ਰਾਜ ਰਾਣੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਹੋਏ &ndash ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਆਨੰਦਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਬਾਬਾ ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦਾ ਤੋਸ਼ਾਖ਼ਾਨਾ ਵੀ ਉਥੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।
1704-05 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਉਰਫ ਬਾਬਾ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਨਾਲ ਸਨ। ਸਿਰਸਾ ਨਦੀ ਦੇ ਉਛਲਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਮੁਗਲਾਂ ਨਿਲ ਯੁਧ ਕੀਤਾ। ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਲੜਦੇ ਰਹੇ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ ਰਾਜ ਰਾਣੀ, ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ, ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਸਦਾ ਨੰਦ, ਚਾਚਾ ਭਾਈ ਆਗਿਆ ਰਾਮ (ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ), ਭਰਾ ਭਾਈ ਸੰਗਤਾ &ndash ਸਾਰੇ ਹੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।

ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਵਿਰਾਸਤ
ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਅੱਜ ਵੀ ਮਾਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਅਤੇ ਤੋਸ਼ਾਖ਼ਾਨਾ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਨੂੰ &ldquoਰੰਘਰੇਟਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬੇਟਾ&rdquo ਕਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਇੱਕ ਬਚਨ ਨੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ 350 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਮੌਕੇ &rsquoਤੇ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਸਾਡਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ &ndash ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸੱਚ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਊੰਚ-ਨੀਵਾਂ ਕੋਈ ਮਾਇਨੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ